De laatsten van een tijdperk. Hun bedrijven zijn oud, hun winkels vol. De liefde voor het vak zit nog altijd diep. Fotograaf Roel van den Broek ging op zoek naar de verdwijnende wereld van de kleine winkelier.
Het begon met een kapot lampje in de oude filmprojector van zijn vader. Een zoektoctie leverde lang niets op, tot iemand hem adiviseerde het eens te proberen bij Radio Heutink, oud familiebedrijf aan de Van Heekstraat in Enschede. Al op de drempel realiseerde hij zich dat hij een wereld betrad die in het tijdperk van Ikea, Blokker en de Gamma inmiddels zeldzaam is geworden. “Alleen de naam al”, zegt Roel van den Broek, fotograaf te Enschede. “Radio Heutink, dat zou nooit moeten verdwijnen.” Hij stapte een schemerige winkelruimte binnen die van boven tot onder was volgestopt met ‘elektronische attributen’. “Anne, de eigenaar, kwam van achteren tevoorschijn. Ik beschreef hem de projector en dat lampje. Hij aarzelde geen moment, maar liep meteen naar een kast achter in de winkel, alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. Even later was hij terug. Met het bedoelde lampje. Alsof het al die jaren op me had gewacht.” De ontmoeting met Heutink opende hem de ogen. “Als fotograaf ben je altijd op zoek naar onderwerpen. Deze winkel, met deze man, het maakte me onmiddellijk nieuwsgierig. Zouden er nog meer van dit soort plekken zijn? Bestaan ze eigenlijk nog, de kleine ondernemers die tegen de stroom in hun familiebedrijf voortzetten, met liefde voor hun vak en een groot geloof in de waarde van specialistische kennis en traditie?”
Met de fiets. Een jaar lang is hij nu met zijn camera op pad. In zijn woonplaats Enschede, maar ook daarbuiten. “De enige beperking die ik mezelf opleg is dat ik er met de fiets naartoe moet kunnen.” Meer dan 25 kleine ondernemers fotografeerde hij in hun eigen omgeving, in hun rommelige werkplaatsen en winkeltjes, onder verouderde tl-buizen of bij daglicht, als de laatsten van een tijdperk. Bij elke nieuwe foto die ik maakte, viel me op hoeveel ze eigenlijk op elkaar lijken. Ze kennen elkaar niet, of nauwelijks. Maar tegelijk vormen ze een soort geheim genootschap, een stil verbond van mensen die op dezelfde manier hun vak beoefenen. Ik begon me met hen verbonden te voelen. Soms bespeurde ik zelfs een vorm van jaloezie.Zo in het leven staan, met zoveel vakmanschap trouw blijven aan het bedrijf van je ouders of grootouders, diep in m’n hart zou ik dat ook wel willen.”
De fotoserie, inmiddels met de werktitel ‘The Specialists’, is zijn meest ambitieuze project tot nu toe. Van den Broek (31) studeerde Crossmedia Design aan de AKI. De woensdag is vast ingeruimd voor zijn vrije werk. Na zijn afstuderen maakte hij onder meer fotoseries over een voetbalteam in Afrika, een Afrikaanse schoolklas en de ploeg bij Vredestein waar hij na zijn afstuderen korte tijd werkte., “Bert Teunissen, mijn docent op de AKI, heeft me geleerd altijd te kiezen voor onderwerpen waar je een bepaald gevoel bij hebt. Door mijn werk op het ROC van Twente kan ik dat uitgangspunt ook waarmaken. Ik ben vrij te doen wat ik wil. In het geval van Vredestein heb ik portretten gemaakt van alle mensen met wie ik heb gewerkt. Wat ons bij elkaar bracht, was dat we samen in die fabriek stonden. In het geval van ‘The Specialists’ ben ik degene die ze bij elkaar heeft gebracht.” De eerste die hij fotografeerde was, uiteraard, Anne Heutink. Hij legde hem vast zoals hij ook de anderen zou fotograferen: zo neutraal mogelijk, op ooghoogte en met behulp van een statief. “Ik sta naast de camera. Zo hou je contact. Bij deze mensen is dat essentieel. Ze zijn van nature bescheiden, soms zelfs argwanend. Ik wil elk moment benutten om met hen te praten, hun verhaal te horen. Ik fotografeer ze niet van boven en niet van onderen. Dat suggereert een vorm van dominantie die misplaatst zou zijn. Ze staan of zitten in de biotoop van hun bedrijf. Hoe? Dat bepalen ze zelf. Zo comfortabel mogelijk. Elke vorm van pose hoop ik uit te bannen.”
Het afgelopen jaar bezocht hij klokkenmakers, lijstenmakers, sigarenhandelaren, gitaarbouwers, timmermannen, fietsenmàkers, bouwers van blaasinstrumenten en grafisch ontwerpers. Allemaal kregen ze de foto die hij maakte cadeau. Sommigen hingen hem in de etalage, anderen in werkplaats of atelier. Volgend jaar, als de serie compleet is, hoopt hij te exposeren.
“Wat deze mensen bindt is een-onverwoestbaar optimisme. Ze hebben het vaak moeilijk, knokken voor hun bestaan. Diep in hun hart weten ze ook wel dat de grote ketens het ooit zullen winnen. Maar ze gaan door. Omdat ze niet anders kunnen, omdat hun vaders het zo hebben gedaan en ze toch hopen op betere tijden.”
– – –
BRON: Tubantia. TEKST: Herman Haverkate.
Website: Roel van den Broek
